„Saneczkowanie”
|
Przesuwanie się do przodu na zadzie przy pomocy pociągania przednimi łapami, podczas gdy tylne kończyny są zgięte i uniesione tak, że nie dotykają ziemi. Działanie to wyciera okolicę odbytu, która mogła zostać zanieczyszczona podczas oddawania stolca, może również przynosić ulgę przez drapanie w przypadku swędzenia odbytu. Niejasne jest znaczenie takiego zachowania dla opróżniania gruczołów okołoodbytniczych. Podobną funkcję jak „saneczkowanie” może spełniać pielęgnacja okolicy analnej przy pomocy skubania i wylizywania.
INN (PIEL)
|
Sczepienie
|
Zakleszczenie narządów płciowych psa i suki w czasie kopulacji. Sczepienie może trwać kilka, kilkanaście minut (od kilkunastu sekund do ponad 30 minut).
SEKS
|
Siad
|
Pozostawanie psa w pozycji podparcia na zadzie, przy czym stopień ugięcia tylnych łap albo umożliwia pełen kontakt zadu z podłożem lub między ziemią a guzami kulszowymi pozostaje wolna przestrzeń. Zależy to od specyfiki indywidualnej i rasy (budowa stawów biodrowych) albo od głębokości danego siadu. Przednie łapy są wyprostowane przed psem. Ciężar rozłożony jest nierównomiernie, z przewagą tyłu, ale i tak przednie łapy mogą rozjeżdżać się pod wpływem obciążenia (na bardziej śliskich powierzchniach). Grzbiet psa jest zwykle łukowato uwypuklony. Ogon spoczywa na ziemi łukiem w jedną ze stron. W kontekście komunikacji społecznej siad służy jako sposób utrzymywania bezruchu (USP), a przez sukę wykorzystywany jest jako metoda uniemożliwiająca obwąchanie okolicy sromu.
AG (USP) SEKS INN (WYP)
|
simage004.jpg |
Siedzenie tyłem
|
Siedzenie w pełnym odwróceniu lub półbokiem do innych osobników. Podobnie jak odwrócenie wzroku i głowy czy znieruchomienie ma znaczenie w komunikacji społecznej psów (USP)
INN (USP)
|
Skok
|
Wyskok w powietrze w górę i do przodu, z mocnego wybicia z tylnych łap. Wyciągnięcie do przodu przednich łap, lekko niesymetrycznie, ugiętych w stawach łokciowych i nadgarstkach przygotowuje do opadnięcia na ziemię. Skok nie kończy się w tym samym miejscu. Przy pomocy skoku pies może również pokonywać, przeskakiwać różne obiekty.
AG ZAB. ŁOW
|
simage007.jpg |
Skoki zajęcze
|
Poruszanie się z odbijaniem się z tylnych łap jednocześnie. Występuje w biegach zabawowych oraz jako pierwsza faza wyskoku. Ruch kręgosłupa zastępuje częściowo ruch w stawach biodrowych. Widuje się takie poruszanie się u młodego psa, gdy oszczędza on stawy biodrowe, które bolą przy ruchu w przypadku niewykształcenia panewek stawów biodrowych.
INN (RUCH)
|
Skok powitalny
|
Skok powitalny
Gwałtowne wybicie się ze wszystkich czterech łap, tak by w wyskoku dosięgnąć nosem wysokości pyska innego psa (lub człowieka). Stosowany jest przy powitaniu drugiego psa lub człowieka, gdy różnica wysokości uniemożliwia osiągniecie nosem poziomu, z którego wyczuwalny jest zapach pyska witanego. Por. naskok powitalny.
AFI AG ZAB.
|
Skomlenie
|
Wydawanie jękliwych, wysokich dźwięków, jeden po drugim, mających tę samą melodykę. Każdy z nich rozpoczyna się nosowym wydmuchem.
INN (WOK)
|
Skomlenie z buczeniem
|
Wznoszące się i opadające, mrukliwe dźwięki wydawane w czasie powitania. Przypominają skomlenie i buczenie.
AFI (POW)
|
Skubanie
|
Szybkie przeczesywanie futra przednimi zębami (siekaczami). Pojawia się już jako pielęgnacja futra przez matkę u szczeniąt,. W dorosłym życiu występuje przy pielęgnacji, swędzeniu. Oceniane jest jako zachowanie afiliacyjne.
AFI (PIEL) INN (PIEL)
|
Spanie
|
Uśnięcie po przyjęciu jednej z pozycji wypoczynku. Zwinięcie w kłębek zapewnia najlepszą ochronę termiczną przy niekorzystnych warunkach cieplnych otoczenia lub niedostatecznej ochronie futrem. Pies może wówczas nawet nakryć nos końcówką ogona.
INN (WYP)
|
Spychanie w dół
|
Pies używa łapy, obu łap, uderzenia z góry przednią częścią klatki piersiowej (barkiem), wspięcia się na grzbiet, a nawet wskoczenia, aby zepchnąć, spłaszczyć lub obniżyć sylwetkę drugiego psa. Ten nacisk może dotyczyć bezpośrednio elementu, który ma się obniżyć w wyniku nacisku lub być tylko symbolicznym zaznaczeniem wywieranego siłą nacisku.
Jest to jeden ze sposobów, w jaki dorosły pies kontroluje pozycję przyjmowaną przez szczeniaka lub młodszego (mniej ważnego) osobnika. Starszy pies przytrzymuje łapą szyję lub głowę szczeniaka, spychając ją w dół, o ile szczeniak przy zbliżeniu się nie obniży głowy, na przykład na skutek podciągania szyi smyczą przez człowieka. Gwałtowność reakcji dorosłego psa na wyciagniętą do góry, jak w ataku, szyję młodego psa, może przerazić niedoświadczonego właściciela, sprawiając wrażenie agresywnego rzucenia się starszego, silniejszgeo psa na młodszego, słabszego.
.
AG SEKS ZAB. ŁOW
|
Sprawdzanie
|
Działania mające ocenić sprawność potencjalnej ofiary i określić, czy zdoła ona odeprzeć ewentualny atak i przejść do kontrataku. Sprawdzanie węchem, czy jest to zwierzyna łowna czy towarzysz socjalny, pozwala ustalić przyszłe zachowanie sprawdzającego psa. W przypadku polowania na duże zwierzę pies sprawdzając ocenia w ten sposób możliwość uniknięcia ewentualnych obrażeń, które mogłyby doprowadzić go, do śmierci głodowej, przez uniemożliwienie zwierzęciu dalszych łowów. Ochrona przed zranieniem jest życiowo ważna dla każdego drapieżnika, a nawet drapieżnika okazjonalnego (fakultatywnego), jakim jest pies. Sprawdzanie rozpoczyna się od pokazania się w pobliżu sprawdzanego zwierzęcia i prowokacji, która doprowadza do ucieczki przed zaczepiane zwierzę. Pies sprawdza odległość, przy której zwierzę zaczyna reagować i tempo pogoni czyli prędkość osiąganą przez zwierzę. W zachęcaniu do pogoni pies stosuje drażnienie zaczepianego skróceniem dystansu i fingowanie napaści. Ucieczki psa, podpuszczanie bliżej i odskakiwanie w ostatniej chwili, odbywają się z dużym marginesem bezpieczeństwa. Podobnie wygląda starcie z przeciwnikiem na niwie socjalnej – decyzja o podejmowaniu ewentualnego ataku podejmowana jest dopiero po ocenie sił i porównaniu możliwości. Pies sprawdza, jaką bronią dysponuje przeciwnik. Zachęta w postaci czarowania, zaproszenia do zabawy jest pozorna. W warunkach społecznych sprawdzanie należy do częstych zachowań dorastających zwierząt. Oceniają one sprawność fizyczną innych osobników, a dzięki temu ich możliwość wyegzekwowania stawianych granic. Zachowaniem sprawdzającym jest natarczywie wylewne powitanie z nierespektowaniem sygnałów przerywających. Sprawdzanie trwa aż do ustalenia granic, przy których sprawdzający pies okaże sygnały uspokajania, wymieni znaki zapachowe i... odejdzie. Bieg w stronę innego psa, zwłaszcza gdy dzieje się na wprost, z zatrzymaniem w kilku podskokach to też sprawdzanie obcego psa lub osobnika nie należącego do danego terytorium. Odpowiedzią może być natychmiastowa ucieczka lub zastygnięcie w pozycji wyniosłej, z której następuje powolne odejście, albo też przypadnięcie na przednie łapy z odskokiem w bok. Każda z tych odpowiedzi przebiega bez użycia zębów i mimo ogromnego wrażenia, jakie sprawia pies pędzący pełnym pędem, to jest to głównie pokaz siły i sprawdzanie reakcji intruza na spreparowane przedstawienie. [U psów wartość sprawdzania nie jest dostatecznie przebadana. Wydaje się że jest to zachowanie typowe dla każdego dorastającego zwierzęcia wymagającego do życia grup ograniczonych liczebnie, ale też u dorosłych osobników wobec intruzów na danym terenie].
AG ZAB. ŁOW
|
simage015.jpg |
Ssanie zastępcze
|
Utrzymujący się odruch ssania wobec elementów zastępczych (ludzkich palców, części ciała rodzeństwa). Występuje przy karmieniu sztucznym (z butelki) i szybszym napełnianiu żołądka (nim wygasa w nich potrzeba ssania).
INN (POŻ)
|
Stanie bok do boku
|
Spotkanie psów o rytualnym przebiegu. Psy stają bokami do siebie, pysk w stronę ogona drugiego psa, nie poruszają się lub bardzo wolno okrążają, okazując przy tym takie cechy napięcia, jak nastroszenie sierści, wspięcie na palce, spowolnienie ruchów i baczna obserwacja. Uszy sterczą do przodu, ale bez zsunięcia na czoło, są nieco w skosie, a ogon u obu psów znajduje się ponad grzbietem. Może wystąpić próba wymuszenia kontaktu wzrokowego. Dalszy przebieg zawiera obejście wokół, przejście w pozycję T, próbę oparcia podbródka (ruch intencyjny) z oczekiwaniem na reakcję, a nawet ustawienie się w pozycji pysk do pyska. Zamiast przejścia w pozycję T a następnie równoległą pysk do pyska, pies może schylić głowę i po powąchaniu pachwiny i pod brzuchem drugiego psa, odejść i zaznaczyć zapachem jakąś pionową powierzchnię. Przejście do sygnalizacji zapachowej – powąchania pod brzuchem lub oddalenia się i oddania moczu (por. znakowanie zapachowe) również kończy spotkanie. W tym ostatnim przypadku drugi pies podchodzi powoli i po powąchaniu zostawia swój ślad zapachowy, czasem z grzebnięciem pazurami.
AG ZAB. SEKS
|
Stanie na przednich łapach
|
Przeniesienie całego ciężaru ciała na przednie łapy i uniesienie tyłu powolne, bez podskoku. Stosowane przy schodzeniu z podwyższenia jak stromy brzeg, schody, niskie łóżko. Do różnicowania ze staniem na przednich łapach przy oddawaniu moczu.
INN (RUCH)
|
Stanie nad
|
Stanie w rozkroku nad leżącym psem. Stojący pies pozostaje w bezruchu, ma uszy do przodu, w skosie i może utrzymywać kontakt wzrokowy. Pies leżący na ziemi spoczywa na grzbiecie lub na boku, nie rusza się. Kończyny jego spoczywają na boku lub są rozłożone, jak przy leżeniu na grzbiecie; mogą także lekko odpychać stojącego psa.
AG AFI ZAB.
|
simage022.jpg |
Stanie nos do nosa
|
Zatrzymanie się psów, które podeszły do siebie na wprost przy powitaniu i zatrzymały się nos przy nosie. Psy obwąchują się i prezentują inne sygnały spotykane przy powitaniu.
AFI
|
Stanie pysk przy pysku
|
Zatrzymanie psów pyskami w tę samą stronę, po podejściu jednego z nich od boku albo na wprost i zatrzymaniu przed pyskiem drugiego psa. Pozycja ta ma mocno konkurencyjne zabarwienie. Psy utrzymują sztywny bezruch długotrwale (por. pozycja równoległa głowa do ogona czy pozycja litery T). Jeden z psów, ten który podszedł od boku pyska, zakręca i ustawia się długą osią jak przy chodzie równoległym, zad przy zadzie, łopatki przy łopatkach i głowa do pyska, przy czym odległość jest największa na wysokości zadu. Po długim staniu nieruchomo obu psów, ten który wyprzedza pyskiem i napiera, zawraca w stronę pachwin, nadal niezmiernie powoli i bacznie obserwując reakcję drugiego psa. Odległości między psami nie zwiększają się w czasie tego przemarszu. Rozpoczyna się stanie pysk do ogona. Ten etap jest podobnie wydłużony w czasie i prowadzi do powolnego ustawienia się wobec siebie bokami. Następnie pies, który jest do tej pory bardziej aktywny w ruchu, nadal powoli pochyla głowę w stronę podbrzusza drugiego psa i sytuacja zaczyna się zbliżać do zakończenia. Ruchy nieco przyspieszają, ale i tak naturalne rozejście następuje po kilkunastu minutach (do 30 min.). Pies, który został już obwąchany, pozostaje bez ruchu lub opuszcza nos i wącha podbrzusze kolegi, a następnie odchodzi powoli, by oznakować (moczem) okoliczny element pionowy.
AG
|
Stanie w pobliżu
|
Stanięcie głową w stronę drugiego osobnika dość blisko, nieruchomo, z opuszczeniem głowy, odwróceniem wzroku i zerkaniem. Może przejść w przypadnięcie na przednie łapy z wokalizacją w postaci fuknięcia, pojedynczego szczeknięcia itp.
AFI ŁOW
|
Stanie w poprzek
|
Zatrzymanie w pozycji litery T po podejściu psów do siebie na wprost, zmienionego w ostatniej fazie podejścia na odchylenie podejścia łukiem. Jeden z psów znajduje się w ten sposób w poprzek drugiego psa i psy zatrzymują się w tej pozycji. Głowa jednego z psów jest uniesiona nad barkami, grzbietem drugiego psa. Takie podejście podkreśla, że pies, który przyjmuje pozycję pionowej części litery T jest zdecydowany zmierzyć się. Ten pies sprawdza. Może on wskoczyć łapami na grzbiet psa, który zajmuje pozycję poprzecznej kreski litery T lub zawisnąć łapami powietrzu. Pies stojący jako poprzeczna kreska w literze T jest pewny siebie i prawdopodobnie pozostanie w bezruchu. Nie zmierzy się z uzurpatorem inaczej niż pozostając w bezruchu, bo i po co? [Trudno rozsądzić czy to zachowanie – stanięcia w poprzek i oparcia łap czy podbródka samo w sobie jest prowokacją. I jaką wymowę ma bezruch drugiego psa w tej sytuacji. Wydaje się jednak, że można je zaliczyć do sprawdzania].
AG
|
Stanie wysoko
|
Zastygnięcie sylwetki psa w wyproście po przyjęciu pozycji wspięcia na palce, co wraz z uniesieniem sierści (najeżeniem) zwiększa rozmiar psa optycznie. Stosowane jest w spotkaniach na gruncie społecznym (należy do zrytualizowanych zachowań agonistycznych). Uszy psów sterczą i są lekko w skosie, skierowane do przodu. Wargi psa stojącego wysoko są ściągnięte do przodu. Dodatkowo może wystąpić wymuszanie przez niego kontaktu wzrokowego z drugim psem.
AG ZAB. SEKS
|
Stójka
|
Podniesioną przednią łapą, zgiętą w nadgarstku, w stójce na trzech łapach pies wskazuje kierunek, w którym znajduje się potencjalna zdobycz lub ogólniej zwierzę lub przedmiot wzbudzający cykl łowczy. Głowa jest obniżona, w linii lub nieco powyżej grzbietu. Zastygnięty w tej pozycji pies utrzymuje ją do czasu odebrania wiadomości – sygnału (potwierdzenia), który pozwala mu wyjść z tego etapu zachowań łowczych i przejść do następnych fragmentów łowów lub rozpocząć cały cykl od nowa.
AG ZAB. ŁOW
|
Stuknięcie zębami
|
Bardzo szybkie uderzenie przednimi zębami psa o poziomą część ciała człowieka lub innego psa.
AG
|
Sygnały przerywające
|
Zespół sygnałów, których wspólnym celem jest zakończenie, przerwanie dotychczasowej działalności innego osobnika. Są to m.in. odwrócenie głowy, patrzenie w inną stronę, ignorowanie, zesztywnienie. Także inne sygnały podkreślają obecność napięcia w psie jak np. stanie wysoko, ściągnięcie warg (poprzedza agonistyczne szczerzenie zębów), warczenie, i mogą działać stopująco na poczynania innego psa.
AG ZAB.
|
simage028.jpg |
simage029.jpg |
Szarpnięcie
|
Zaciśnięcie zębów na przedmiocie i mocne pociągnięcie do tyłu szarpiącym ruchem głowy. Pies zapiera się nogami, co zwiększa siłę szarpnięć. Zachowanie to pies wykorzystuje zwłaszcza w początkowym etapie przenoszenia ciężkiej zdobyczy. (p. przeciąganie).
AG ZAB. INN
|
Szarpnięcie za psa (za człowieka)
|
Chwycenie za jakąś część innego psa lub człowieka (lub jego ubrania) i pociąganie dzięki napinaniu szyi, mocnemu trzymaniu zębami i zapieraniu się tylnymi i przednimi nogami. Obiekt przeciągania przeciwstawia się słabo lub wcale, tak że wygląda to jak przeciąganie, w której trofeum jest jeden z uczestników. Widywane jest np. u malamutów jako szarpnięcie za drugiego osobnika z powaleniem na ziemię, co może się skończyć wleczeniem tego psa po ziemi.
AG ZAB.
|
simage032.jpg |
Szczekanie
|
Bardzo powszechna wokalizacja wielu ras psów. Rozróżnianie znaczenia szczeknięć i szczeko-warknięć może być dokonywane na podstawie kontekstu, wysokości szczeknięć, odstępów, rytmiczności oraz stałości tonu. Generalnie wyższe dźwięki oznaczają większe pobudzenie.
INN (WOK)
|
Szczeknięcie z odbiciem z przednich łap
|
Jednoczesne odbicie z przednich łap i wydanie dźwięku krótkiego szczeknięcia. Opadnięcie na ziemię odbywa się niemal jednocześnie z zakończeniem szczeknięcia. Widywane bywa w sytuacji szczekania zza płotu (alarmowanie na granicy zdefiniowanego terytorium). Zachowanie to jest obserwowane bardzo rzadko. Zależeć może od specyfiki budowy (niejasne), ale również od utrwalenia hamowania wyskoku u psa, który uprzednio był przewlekle uwiązywany do łańcucha.
AG ŁOW
|
Szczeko-warczenie
|
Szczeknięcia i powarkiwania połączone śpiewnie ze sobą.
AG ZAB.
|
Szczerzenie zębów agonistyczne
|
Odsłonięcie przednich zębów – siekaczy i kłów przez uniesienie górnej wargi, z jednoczesnym ściągnięciem kącików ust do przodu. Zęby trzonowe pozostają niewidoczne. Początkowym etapem jest zmarszczenie nosa i/ lub górnej wargi bez pokazywania (jeszcze) zębów. Por. też grożenie otwartym pyskiem (zianie agonistyczne).
AG ZAB.
|
Szczypnięcie
|
Szybkie pochwycenie zębami (głównie przednimi) i puszczenie części ciała innego zwierzęcia. W przypadku zabawy takie ugryzienie jest zależne od kontroli siły nacisku zębów i może nie uszkadzać skóry lub wywoływać podbiegnięcia krwawe. W starciu agonistycznym (pogoni i chwyceniu za futro) może prowadzić do wyrwania kępki sierści. Jako mocniejsza wersja, „chwycić – ugryźć” jest fragmentem cyklu zachowań łowczych.
AG ŁOW ZAB. SEKS
|
simage038.jpg |
simage039.jpg |
Sznurowanie
|
Pojedynczy ślad, tzw. liniowanie lub sznurowanie. Ślady stóp zebrane są w linii centralnej. Pies porusza się kłusem. Asynchroniczne dotykanie ziemi przez nogi po przekątnej (przednia przed tylną) prowadzi do powstawania pojedynczego odcisku łapy. Łapa tylna trafia dokładnie w miejsce pozostawione przez przednią łapę. Pokrywają się ślady łap po skosie.
INN (RUCH)
|
Szturchnięcie łapą zdobyczy
|
Potrącanie łapą nieruchomej zdobyczy. Przy szturchnięciu z podbiciem (do tyłu i do wewnątrz) dochodzi do wyrzucenia w górę przedmiotu zainteresowania lub podrzucenia łapą lub pyskiem. Po szturchnięciu łapa psa zastyga na chwilę w bezruchu z opadniętym nadgarstkiem.
ŁOW ZAB.
|
Szturchnięcie nosem
|
Popchnięcie zdecydowanym ruchem nosa innego psa. Jest elementem nagabywania o uwagę seksualną, ale bywa też i zwykłym napraszaniem o coś.
AG AFI
|
Szukanie „górnego wiatru”
|
Wydłużone wciągnięcie powietrza uniesionym nosem. Może temu towarzyszyć niewielki ruch boczny.
INN (FIZJ)
|
Szukanie kryjówki
|
Szukanie zacisznego miejsca, do którego istnieje ograniczony dostęp. Typowo jest zarezerwowane dla specjalnych okresów życia psa (połóg, choroba, zagrożenie). W warunkach naturalnego terenu może to być nora skryta w zagłębieniu ziemi, naturalna lub wykopana przez psa. Dogodną lokalizacją są gęste krzaki, powalony pień itp. Kryjówka zapewnia ukrycie, łatwy do kontrolowania dostęp i ochronę przed warunkami atmosferycznymi. Kryjówka może pozostać nieznana nawet dla członków grupy socjalnej zwierzęcia bądź jest kryjówką znaną stadu (miejscem rendeuz-vous).Szukanie kryjówki jest typowe dla przygotowywania miejsca połogu przez samicę. Czasem w kopaniu nory uczestniczy również samiec.
AG INN (ZWYCZ)
|
Szykowanie nory (schronienia, legowiska)
|
W przypadku prokreacji, przygotowywaniu schronienia towarzyszy moszczenie nory/ legowiska. Taka kryjówka zapewnia utrzymywanie stałej temperatury, co jest ważne dla młodych szczeniąt w przypadku opuszczenia nory przez samicę.
SEKS INN
|
Ściągnięcie warg do przodu (pionowe)
|
Ściągnięciu kącików ust ku przodowi towarzyszy różnego stopnia uniesienie wargi nad kłami i pokazanie kłów. Może je poprzedzać zmarszczenie nosa. Tworzy się demonstracja sygnałów ostrzegających, do których dołączają: spowolnienie ruchów, podniesienie włosów na grzbiecie, zadarcie ogona wysoko i położenie na grzbiet i stąpanie wysoko na palcach. Należy do rytualnej prezentacji siły w czasie odstraszania.
AG
|
Śpiewanie i skomlenie we śnie
|
Podczas jednej z faz snu pies zachowuje się, jakby odtwarzał we śnie staczane walki, pogonie, socjalną wokalizację. Pies przebiera kończynami jak w biegu, skamle i żali się śpiewnie, warczy, mlaszcze.W tym czasie dają się zaobserwować również gwałtowne ruchy gałek ocznych. Faza ta kończy się głębokim westchnięciem, po którym pies śpi dalej, ale nie wydaje dźwięków. [Człowiek w fazie REM czyli gwałtownych ruchów gałek ocznych ma zwiotczone mięśnie i to zabezpiecza przed odtwarzaniem śnionych ruchów.]
INN
|
|
|
|
LISTA
DYSKUSYJNA dogobserver_pl 
LISTA
DYSKUSYJNA wolfdog.org 
Maria Sobiecka