Tabgaç'lar Asya Hun'larının bir kısmıdır."TABGAÇ" deyimi eski Türkçe de "ulu,saygıdeğer" manalarına
gelmektedir.
Çinlilerin TOPA dedikleri Tabgaç'lar 4.yy.
sonlarına doğru Kuzey Çin'de güçlü bir siyasi kuruluş meydana getirdiler.Bu Türk
Devletinde tebaa olarak Mogol'lar,Tunguz'lar ve Çinli halk da geniş ölçüde yer
alırdı.
TABGAÇ DEVLETİNİN KURULUŞU
VE GELİŞMESİ
Tabgaçlar önce Kuzey Şansi'de Tai şehri başkent olmak üzere küçük 1.Topa
Devletini kurdular(338-376).İlk hükümdarları ŞAMO
HAN idi.Çevrelerindeki küçük Hun Devletleriyle ve Sienpi kütleleriyle
mücadeleye giriştiler.Nihayet 16 kadar küçük hükümeti idareleri altına alarak
büyük bir devlet haline
geldiler.(386)
Doğu Çin'deki verimli toprakları ele geçirdikten sonra,siyasi nüfuzlarını Pekin
yakınlarına ve Huang-Ho nehri dirseğine kadar genişlettiler.Fakat kuzeyde
Juan-Juan'ların çok kuvvetli oluşundan dolayı genişleme imkanı bulamadılar.Moğol
asıllı olan Juan-Juan devleti Sienpi'lerin mirasçısı olarak 4.yy. sonlarından
itibaren kudretli bir siyasi kuruluş haline gelmişti.Tabgaç ,Juan-Juan çatışması
,bazan çok şiddetli olarak 150 yıl kadar sürdü.
TAO (TAİ-VU)
DEVRİ
İmp.Tao devrinde (424-452) Tabgaç devleti en parlak dönemini yaşadı.Tao,bütün
kuzey Çin'i tek idare altında birleştirdi.Ayrıca 2.Tsin Devletini kendine
bağladı.Hun Hia hükümdarlığını aldı,Juan-juan'ları yendi.Moğolistan'ın bir
kısmını istila etti.İç Asya'daki Vusun ,Yüepan ülkelerini
,Kuça,Kaşgar,Karaşar,Turfan başta olmak üzere 30 kadar şehir devletçiğini
kendisine bağladı ve Kansu'daki Hun Devletini ortadan
kaldırdı.
Böylece ünlü İpek yolu tekrar Türk hakimiyeti altına
girdi.450 yılında güneyde Yangçe ırmağına ulaşan Tao,Çin askerinin
taydan, dişi inekten farksız olduğunu söylüyordu.Kendisi ise "BÖRÜ" (kurt)lakabını taşıyordu.İmp. merkezini,Türk
hayat şartlarına uyan bozkır bölgesinde tutuyordu.
TÜRKLER VE
BUDİZM
O sıralarda Budizm dini Çin'de yayılmaya başlamıştı.Tao
Budizmin Türkler arasında yayılmasını şiddetle önlemeye
çalıştı.Tapınaklarda ayinler dışında din propagandasını yasaklamakla işe
başladı.Bu suretle Türk bünyesinin ve seciyesinin bozulmasını önlemek
istedi.Tao'nun bu tutumunun doğruluk ve değeri çok sonra
anlaşılacaktı.
Tao'dan sonra Tabgaç hükümdarı olan KAO-ÇUNG
ve 1.HONG zamanlarında İç Asya da devlete
bağlanan şehir hükümetlerinin sayısı 50 ye çıktı.Juan-Juan'lar bir kez daha
mağlup edilip Güney Çin devletinin bazı bölgeleri ele
geçti.
YABANCI KÜLTÜRÜN YAYILMASI VE
SOYSUZLAŞMA
Bu büyük askeri başarılara rağmen, Kao-Çung ve 1. Hong Budizm'e karşı kayıtsız
kaldılar.Tao'nun aldığı tedbirin önemi farkedilmedi,yasak kararı
gevşetildi.Hatta zamanla Budizm korunmaya bile başlandı.Böylece bu yeni din
gittikçe yayılmaya başlandı.479'da yalnızca başkentte 100'den fazla Budist
tapınağı ve 2000 den fazla rahip
bulunuyordu.
Devletin eski gücü,2.imp.Hong (471-479) zamanında gittikçe azaldı.Kuça ve etrafı
Juan-Juan devleti tarafından işgal edildi.Başkent,bozkır bölgesinden eski çin
merkezi Lo-Yang'a taşındı.Türk töresinin ihmali ve soysuzlaşmanın hızlanması
495'te son noktasına ulaştı.Türk örf ve gelenekleri,giyim tarzı,Tabgaç dili
yazışmalarda Türkçe deyimlerin kullanılması yasaklandı. Bu tutum karşısında
halk büyük isyanlar başlattılarsa da bunlar bastırılmıştır.
TABGAÇ DEVLETİNİN
YIKILMASI
Tabgaç hükümdarları Budizme büyük yakınlık göstermişlerdi.O
kadarki yabancı Devletlerdeki dindaşlarıyla bile
ilgilendiler. Neticede Tabgaç Devleti, Türk atalarının askeri vasfını
gittikçe kaybetti.Yeni bölge ve yerli Çin halkı da iktisadi ve sosyal
değişmelere sebep oluyordu.Devletin gücü nerdeyse bitmişti. Tabgaç Devleti
534'te doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı.Kısa zaman sonra her iki devletin
toprakları Çin hanedanlarının eline geçti.(557)
|
|